Κατηγορία: Ιστορία

Ο καιρός αποτελεί σημαντικό κομμάτι της κάθε ημέρας μας. Βοηθά να ξεκινήσει μία συζήτηση, όταν δεν υπάρχει άνεση μεταξύ των συνομιλητών. Μιλώντας για τον καιρό, μπορεί να εδραιωθεί ένα καλό κλίμα και να προωθηθεί ο διάλογος. Εκτός όμως από πρώτης τάξεως θέμα για συζήτηση, ο καιρός είναι ένα θέμα που έχει απασχολήσει τον άνθρωπο από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα. Αυτό αποτυπώνεται με τον πιο εύγλωττο τρόπο στις παροιμίες και τα γνωμικά, που έχουν ως πρωταγωνιστή τον καιρό. Ας δούμε ορισμένα από αυτά!

«Στην αναβροχιά, καλό είναι και το χαλάζι.»: Αυτή είναι η πρώτη παροιμία για τον καιρό και ιδιαίτερα για ένα έντονο καιρικό φαινόμενο όπως το χαλάζι. Αν δεν έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα, δηλαδή τη βροχή, συμβιβαζόμαστε με το αμέσως επόμενο, δηλαδή το χαλάζι.

«Έχει ο καιρός γυρίσματα.»: Μια ακόμη πιο γνωστή παροιμία, η οποία θέλει να τονίσει τις αλλαγές που συμβαίνουν συνεχώς. Όπως ο καιρός έχει μεταβολές, η ίδια η ζωή υπόκειται σε συνεχείς μεταβολές.

«Όπου αστραπές και βροντές, περίμενε λίγες βροχές»: Αυτή εδώ η παροιμία είναι αντίστοιχη με εκείνη που αναφέρεται στα κεράσια και το καλάθι. Όπου ακούγονται πολλά, μην έχεις αυξημένες απαιτήσεις. Αντιθέτως, να είσαι μετριοπαθής και να συμβιβάζεσαι με τα λιγότερα.

«Κάθε πράμα στον καιρό του και ο κολιός τον Αύγουστο.»: Με την παροιμία αυτή, ο λαός τονίζει πως θα πρέπει να περιμένουμε το κάθε πράγμα με υπομονή και να μη βιαζόμαστε. Όταν ακόμη δεν είναι ώρα για κάτι, δεν μπορούμε να το πιέσουμε.

«Καιρός φέρνει τα λάχανα, καιρός τα παραπούλια»: Κι αυτή η παροιμία έχει ίδια σημασία με την παραπάνω και αναφέρεται στην σημασία του σωστού χρόνου για το καθετί.

«Ο βρεγμένος τη βροχή δεν τη φοβάται»: Μια από τις σημαντικότερε παροιμίες με θέμα τη βροχή, αναφέρεται στο γεγονός ότι αν έχεις υποστεί κάποιο κακό πια δεν το λογαριάζεις. Πόσο περισσότερο να βραχείς άλλωστε, όταν ήδη έχεις βραχεί;

«Μαθημένα τα βουνά στα χιόνια»: Αυτή εδώ η παροιμία έχει να κάνει με την εμπειρία. Τα χιόνια πέφτουν στα βουνά και επομένως δεν τα ξαφνιάζουν. Αποτελούν κάτι σα δεύτερη φύση γι’ αυτά. Με παρόμοιο τρόπο, λοιπόν, όποιος έχει ήδη εμπειρία σε κάτι μπορεί να το αντιμετωπίσει με ψυχραιμία και σύνεση.

«Καθαρός ουρανός, αστραπές δε φοβάται»: Μέσα από αυτή την παροιμία, ο λαός τονίζει πως όποιος είναι καθαρός με την συνείδησή του δεν έχει να φοβηθεί τίποτε. Ακριβώς όπως ένας καθαρός ουρανός, ο οποίος δεν φέρνει βροχή ακόμη και με τις αστραπές.

«Από Αύγουστο χειμώνα και από Μάρτη καλοκαίρι.»: Η ερμηνεία των εποχών μέσα από αυτή την παροιμία. Ο Αύγουστος σημαίνει το τέλος του καλοκαιριού, ο Μάρτης το τέλος του χειμώνα.

«Η καλή μέρα από το πρωί φαίνεται.»: Για το τέλος, αφήσαμε αυτή την παροιμία. Συνήθως βγαίνοντας έξω το πρωί συνειδητοποιεί κανείς αν πρόκειται για καλή μέρα ή για μέρα με έντονα καιρικά φαινόμενα. Κάτι αντίστοιχο δεν συμβαίνει και στη ζωή; Άλλωστε, η αρχή είναι το ήμισυ του παντός!

Όπως βλέπετε, υπάρχουν πολλά γνωμικά σε σχέση με τη φύση και τα καιρικά φαινόμενα, μαρτυρώντας την άρρηκτη σχέση μεταξύ ανθρώπου και καιρού.

Είναι φυσιολογικό να προσπαθούμε να κατανοήσουμε το άγνωστο. Για το λόγο αυτό, οι άνθρωποι στην αρχαιότητα προσπαθούσαν να συνειδητοποιήσουν τι κρύβεται πίσω από τα καιρικά φαινόμενα. Δε γνώριζαν πολλά πράγματα για τον καιρό και τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η φύση. Γι’ αυτό και απέδιδαν μαγικές ιδιότητες στα καιρικά φαινόμενα και πολύ συχνά θεοποιούσαν συγκεκριμένες εκφράσεις του καιρού. Αν και στην σημερινή εποχή κάτι τέτοιο φαντάζει εξωφρενικό, για τα αρχαία χρόνια ήταν απολύτως φυσιολογικό και αντικατοπτρίζει την ανάγκη των ανθρώπων να μάθουν ποιος ή τι προκαλεί τη βροχή, τον κεραυνό και άλλα φαινόμενα.

Όλοι γνωρίζουμε ότι ο Δίας είχε τον έλεγχο του κεραυνού. Όταν θύμωνε λοιπόν στον Όλυμπο ή όταν ήθελε να εκδικηθεί κάποιον, έπαιρνε στα χέρια του τα επικίνδυνα αυτά «αξεσουάρ» και κατακεραύνωνε ανθρώπους. Θα μπορούσαμε να τον παρομοιάσουμε με θερμόαιμο άνδρα που τσακώνεται και θέλει να δημιουργήσει μεγάλη φασαρία γύρω του, ώστε να εισακουστεί από όλους και να φανεί ανώτερος, ισχυρότερος. Με τον ίδιο τρόπο, είχαμε τον Αίολο που φυλούσε όλους τους ανέμους. Ο ασκός του Αιόλου περιείχε νότιους ανέμους, βόρειους, ήπιους, ανέμους που λυσσομανούσαν και ανάλογα με την κάθε ημέρα, άφηνε τον αντίστοιχο στην εκάστοτε περιοχή.

Ακόμη και στα παλαιότερα χρόνια, οι άνθρωποι λάτρευαν τη φύση αλλά και της έδιναν ανθρωπόμορφη εικόνα. Πέρα από την εικόνα της κάθε θεότητας όμως, υπήρχαν και τα καιρικά φαινόμενα που συνδυάζονταν με τις αρετές και τα χαρακτηριστικά της. Σε κάθε πολιτισμό θα βρούμε ψήγματα αυτής της νοοτροπίας. Ένα ακόμη χαρακτηριστικό που επιβιώνει μέχρι και σήμερα είναι η επίκληση των ανθρώπων στο θεό της βροχής. Σε περιπτώσεις έντονης λειψυδρίας, όλοι οι κάτοικοι ενός χωριού ή οικισμού συγκεντρώνονταν και προσεύχονταν μαζικά για βροχή. Κι όταν η βροχή ερχόταν, ευχαριστούσαν το Θεό που τους βοήθησε και εισάκουσε τις προσευχές τους.

Είναι λογικό πως τέτοιες νοοτροπίες ελαχιστοποιούνται ή ακόμη κι εξαφανίζονται, καθώς ο άνθρωπος αποκτά γνώσεις. Γι’ αυτό το λόγο και στην σημερινή εποχή πολύ λίγοι άνθρωποι ακόμη πιστεύουν πως πίσω από τα καιρικά φαινόμενα βρίσκονται θεότητες. Όσοι εξακολουθούν να πιστεύουν κάτι τέτοιο αποτελούν μέλη κοινωνιών που δεν έχουν εξελιχθεί πλήρως, όπως οι ιθαγενείς σε ορισμένα μέρη του πλανήτη που αρνούνται να ακολουθήσουν τον δυτικό τρόπο ζωής.

Σε τέτοιες κοινωνίες, η απόδοση των καιρικών φαινομένων σε κάποιον θεό αποτελεί την μοναδική τους εξήγηση σε κάτι εντελώς άγνωστο. Μιας και δεν μπορούν να κατανοήσουν τον τρόπο με τον οποίο συμβαίνει κάτι, του αποδίδεται μια μαγική ιδιότητα και επομένως δεν υπάρχει πλέον η ανάγκη εξήγησης. Γνωρίζοντας τους νόμους της φυσικής που επιδρούν στη φύση ώστε να μπορέσει να συντελεστεί ένα καιρικό φαινόμενο, ωστόσο, θα άλλαζε ριζικά τον τρόπο με τον οποίον σκέφτονται και ερμηνεύουν τη βροχή, τον κεραυνό και την αστραπή, τη χιονοθύελλα ή τον ανεμοστρόβιλο.

Οι θεοί του Ολύμπου έμεναν στον Όλυμπο, το πιο ψηλό βουνό της χώρας. Αντίστοιχα οι θεότητες που επηρέαζαν τα καιρικά φαινόμενα βρίσκονταν πολύ μακριά, κάπου ψηλά ώστε να μην μπορούν να γίνουν αντιληπτοί με το μάτι. Αυτός ήταν κι ο λόγος για τον οποίο μπορούσαν να δρουν ανενόχλητοι, χωρίς την ανθρώπινη παρεμβολή ή επιρροή. Λογικό!

Μπορεί να πιστεύετε πως η πρόγνωση του καιρού αποτελεί επίτευγμα της σύγχρονης κοινωνίας. Κάτι τέτοιο όμως απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Φυσικά τα τεχνολογικά επιτεύγματα της σύγχρονης εποχής έχουν βοηθήσει κατά πολύ, αναφορικά με την πρόβλεψη του καιρού. Ωστόσο, από την αρχαιότητα είχε αναπτυχθεί ο τομέας της μετεωρολογίας και οι άνθρωποι μπορούσαν να κατανοήσουν τη φύση και τα καιρικά φαινόμενα σε μεγάλο βαθμό.

Ανάλογα με την εποχή, βρίσκουμε εκφάνσεις της καθημερινότητας άρρηκτα συνδεδεμένες με την πρόγνωση του καιρού. Η ναυτιλία στηριζόταν σημαντικά στην επιτυχή πρόγνωση των καιρικών συνθηκών, καθώς τα ταξίδια έπρεπε να γίνονται με ούριο άνεμο και χωρίς ακραία καιρικά φαινόμενα. Αντίστοιχα, οι επίγειες μεταφορές απαιτούσαν όσο το δυνατόν μεγαλύτερη πρόβλεψη του καιρού. Μόνο έτσι θα μπορούσαν οι άνθρωποι να είναι προετοιμασμένοι για το ταξίδι, αλλά και οι επαγγελματίες έμποροι να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των ζωντανών τους και να καλύψουν τα εμπορεύματά τους επαρκώς για την προστασία τους.

Με την πάροδο του χρόνου, ανακαλύφθηκαν συσκευές που βοηθούσαν την ακριβή πρόγνωση του καιρού. Ανεμόμετρα και άλλες εφευρέσεις έκαναν την μετεωρολογία πιο εύκολη και τα αποτελέσματα ήταν αρκετά ενθαρρυντικά. Είναι γεγονός επίσης ότι οι αρχαίοι άνθρωποι μελετούσαν πολύ συχνά τον ουρανό και ανακάλυπταν σημαντικά στοιχεία για τον καιρό. Ένας καθαρός ουρανός, τα σύννεφα και το χρώμα τους, αυτά είναι λίγα μονάχα από τα σημάδια που χρησιμοποιούσαν για να προβλέψουν τον καιρό με αποτελεσματικότητα.

Ένα ακόμη στοιχείο που πρέπει να αναφερθεί σε σχέση με τις προβλέψεις των καιρικών συνθηκών στα αρχαία χρόνια έχει να κάνει με την οιωνοσκοπία. Πολλοί μπορεί να έχουν την εντύπωση ότι πρόκειται για μαγεία. Όμως, στην πραγματικότητα ορισμένοι άνθρωποι ερμήνευαν τους οιωνούς βασισμένοι σε αληθινά γεγονότα. Για παράδειγμα, η συμπεριφορά των ζώων αλλάζει με βάση τις καιρικές συνθήκες. Όταν ο καιρός είναι βροχερός ή λίγο πριν την καταιγίδα, τα ζώα πετούν χαμηλά. Επιπλέον, η ανησυχία των ζώων πριν από κάποιον μεγάλο σεισμό ή πριν από μια βροχή με αστραπές και βροντές βοηθούσε στην κατανόηση και έγκυρη αλλά και έγκαιρη πρόβλεψη τέτοιων φαινομένων.

Στην σημερινή εποχή, φυσικά, η τεχνολογία έχει διαδραματίσει σπουδαίο ρόλο στην πρόγνωση του καιρού. Υπάρχουν μηχανήματα ακριβείας, με εξελιγμένα χαρακτηριστικά, τα οποία πλέον μπορούν να προβλέψουν με απόλυτη βεβαιότητα τον καιρό για τις επόμενες ημέρες. Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές και το εξελιγμένο λογισμικό βοηθούν ακόμη περισσότερο την πρόγνωση των καιρικών συνθηκών. Τέλος, υπάρχουν εξειδικευμένοι επαγγελματίες με εκτεταμένες γνώσεις επί του αντικειμένου που έχουν τη δυνατότητα να λειτουργήσουν αυτά τα μηχανήματα, αλλά και να ερμηνεύσουν τα σημάδια που τους παρουσιάζονται.

Αυτό που δεν έχει αλλάξει από την αρχαιότητα έως και σήμερα είναι το γεγονός ότι η ανθρωπότητα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την πρόγνωση του καιρού. Δεν πρόκειται για πολυτέλεια, αλλά για διευκόλυνση κάθε πτυχής της καθημερινότητας.

Αν και δεν μπορεί κανείς να τιθασεύσει τη φύση στο σύνολό της, εντούτοις είναι πολύ σημαντικό να μπορεί ο άνθρωπος να προβλέπει τα καιρικά φαινόμενα που θα επικρατήσουν, ώστε να προσαρμόζεται γύρω από αυτά. Μονάχα με αυτό τον τρόπο θα είναι σε θέση να εκμεταλλευτεί το 100% των γνώσεών του σε κάθε έκφανση της ζωής.